Integratie is in de grote steden een belangrijk thema. Daarbij wordt doorgaans gekeken naar migranten. Maar hoe geïntegreerd zijn mensen zonder migratieachtergrond eigenlijk in hun multiculturele buurt?
In de kwart eeuw dat socioloog Maurice Crul werkt als onderzoeker keek hij steevast naar de positie van migranten. Naar nieuwkomers in Nederland, hun kinderen en kleinkinderen. Met Frans Lelie deed hij onderzoek naar de integratie van tweede generatie migrantenjongeren in diverse wijken. Daarbij onderzocht hij voor het eerst ook een groep van jongvolwassenen zonder migratieachtergrond uit diezelfde buurten. Een van de opvallende dingen in deze ‘controlegroep’ was dat ze in gemengde buurten woonden, maar dat hun vriendengroep nauwelijks gemengd was. Een onverwachte uitkomst die aanzette tot een nieuw onderzoek dat nooit eerder is gedaan: hoe geïntegreerd zijn Nederlanders zonder migratieachtergrond eigenlijk in hun multiculturele buurt?
Ze onderzochten bewoners van gemengde buurten in Amsterdam, Rotterdam, Antwerpen, Malmö, Hamburg en Wenen en zagen een opvallend patroon. Veel mensen zonder migratieachtergrond integreren nauwelijks in hun multiculturele buurt, ze zitten vooral in hun eigen witte bubbel.
Waarom is die vriendenkring zo wit?
‘Het gaat regelmatig over ‘nieuwkomers in de stad’. Ze komen vaak pas op latere leeftijd in die steden wonen, om te studeren of te werken. Hun vroege jeugd was in een homogene omgeving. Dat hebben we gecontroleerd door te kijken hoe gemengd hun basisschool was. Veel van deze stedelingen zijn er niet gewend aan om te gaan met culturele diversiteit. Een andere belangrijke uitkomst van ons onderzoek is dat ‘mengen’ niet vanzelf gaat. Het is niet zo dat als je in een gemengde wijk woont, je dan ook een gemengde vriendenkring krijgt.’
Hoeveel procent van Amsterdam en de grote steden behoort straks tot die nieuwe witte minderheid?
‘Meerderheid-minderhedensteden zijn een fenomeen dat je nu overal in Europa ziet. De voormalige meerderheid in de grote steden, mensen zonder migratieachtergrond, krijgt nu een minderheidspositie. In Amsterdam is dat al tien jaar het geval, in Rotterdam ruim vijf jaar. Je ziet dat die trend verder doorgaat. Als je naar de jongeren onder de vijftien jaar kijkt, dan is in veel stadsdelen iets meer dan een derde nog van Nederlandse afkomst. Als je naar de nog jongere leeftijdsgroepen kijkt, zijn de jongeren zonder migratieachtergrond een steeds kleinere groep.’
Is dat eerder gebeurd in de geschiedenis?
‘Er is in het verleden wel vaker sprake geweest van veel migratie, met name rond de zestiende en zeventiende eeuw naar de stad Amsterdam. Maar dat zou je een ander type migratie kunnen noemen. De migranten kwamen voornamelijk uit buurlanden of waren Sefardische joden uit Spanje en Portugal. Nu is er ook veel migratie van buiten Europa, uit veel verschillende werelddelen. De verschillen tussen Nederlanders en de migranten zijn groter dan toen. Dus ja, je kunt zeggen dat dit al een keer eerder is gebeurd maar de beleving van diversiteit is vandaag vermoedelijk toch een andere.’
In het onderzoek besteden jullie aandacht aan de ‘verbinders’. Wie zijn dat?
‘Er zijn mensen zonder migratieachtergrond die de verbinding met migranten wél aangaan. We zagen dat zij een positieve rol hebben in die superdiverse wijken. Zij zijn een intermediair tussen mensen met en zonder migratieachtergrond in de wijk waar ze wonen, bij de sportclub of andere buurtgebonden activiteiten. Het zijn ook de mensen die als er conflicten dreigen te ontstaan, gaan bemiddelen. Ze zijn belangrijk voor de sociale cohesie in buurten. Het interessante is dat het vaak mensen zijn die zelf in een gemengde relatie zitten. Die groep zal ook steeds groter worden omdat de diversiteit toeneemt en omdat mensen vaker een tijdje in het buitenland wonen of werken en daar een partner ontmoeten.’